...

K l e u r C o l l a g e s C o l o r C o l l a g e s C o l l a g e s C o l o r i q u e

de kleurenleer

van

J O H A N N W O L F G A N G V O N G O E T H E

"Die Farben sind Taten des Lichts,

Taten und Leiden."

Beiträge zur Optik I (1791) , Beiträge zur Optik II (1792) en Von den Farbigen Schatten III

werden tesamen gepubliceerd als:

Zur Farbenlehre in 1810.

(Johann Wolfgang von Goethe, Farbenlehre, 1810, Hrsg. Gerhard Ott / Heinrich O. Proskauer, Stuttgart 1988, 5 Bände)

Johann Wolfgang von Goethe schrijft:

"...de vage
violette
schaduwen
van
bomen
en
overhangende
rotsen,
in de door
een
gele
middagzon
beschenen
sneeuw,
die
met
het
verstrijken
van de tijd
steeds
blauwer
worden,
in
een
naar
donkergeel-oranje
kleurend
zonlicht.

Wanneer
de zon
ondergaat
en
het
sprookjeslandschap
in een
rode gloed
baadt,
zijn
de
schaduwen
zelfs
groen
gekleurd."

Natuurfilosofen uit Goethe's tijd, vermengden onderzoek en feiten met hun eigen gevoel. Kleuren zijn behalve natuurlijke golflengtes, ook waarnemingen met levende gevoelswaarden en emoties.

Want, kleuren worden in het brein, via menselijke ogen gevormd. Goethe’s kleurenleer is een theorie van waarneming, aan de hand van eenvoudige proeven, waarmee hij een organisch geheel opbouwt en waaruit dan langzaam maar zeker de kleurenleer tevoorschijn gebracht wordt.

Volgens Goethe zijn er twee basiskleuren:

h e m e l s b l a u w en g e e l

Blauw ontstaat door het zien van donker door licht heen, zoals we overdag de hemel zien ('s nachts is die hemel zwart, maar als overdag de atmosfeer door zonlicht wordt verlicht, zien we die zwarte koepel als hemelsblauw).

Geel ontstaat precies andersom, door de aanschouwing van licht door donker heen, zoals we het "witte" zonlicht waarnemen door de donkere atmosfeer.

Deze beide kleuren zijn

o e r - f e n o m e n e n

(----> fenomenen die niet tot andere fenomenen te herleiden zijn)

Hetzelfde kan men waarnemen bij een kaarsvlam in een donkere ruimte:

h e m e l s b l a u w

wanneer men door de vlam de donkere ruimte erachter waarneemt
(onder aan de vlam)
en

g e e l

daar waar de verbranding het meest intens is
(in de kern)

Goethe ontdekt dat het menselijke oog ( -----> brein ) iets bijzonders doet,

het oog ziet

c o m p l e m e n t a i r e k l e u r e n

Een gekleurde schaduw is hetzelfde, want waar schaduw valt ontbreekt licht en daarom is er ook geen kleur. Ons oog vult deze leegte dan 'gewoon' aan met de complementaire kleur, bijvoorbeeld

paars bij geel

geel wordt via oranje tot rood, lichtblauw langs donkerblauw paars.

Intensivering of versterking van de kleur wordt veroorzaakt door het toevoegen van een rode component.
Goethe verbindt de twee kleurlijnen in hun geïntensiveerde en lichte pool:

lichtblauw + geel -----> groen rood + paars -----> magenta

Magenta

is de sterkste kleur en staat daarom helemaal bovenaan,
we gaan dan de

r e g e n b o o g

langs
via

oranje, geel en groen

en weer terug naar boven
via

blauw naar paars

Goethes
kleurencirkel:

Het basisprincipe van de tegenstelling tussen licht en donker
komt terug in het contrast tussen de kleuren onderling.
De complementaire kleuren liggen tegenover elkaar:

rood groen oranje blauw geel paars

Kleuren die elkaar niet raken
(en ook niet in elkaar overvloeien of direct uit elkaar voortkomen)
noemt Goethe

k a r a k t e r i s t i e k e k l e u r e n

bijvoorbeeld:

rood-geel-blauw paars-oranje-groen

alle foto's en dit verhaal op deze internet site zijn auteursrechtelijk beschermd (Sabam) en mogen daardoor zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming
van de maker niet gecopiëerd worden - copyright 2012 Saskia Lupini